Er bestaat een prachtig gedicht van H. Marsman:

Lezend in mijn boot.

Het was zondagmiddag, ik was
in mijn roeiboot de plas
opgegaan en liet mij drijven.
Toen nam ik het boek,
dat ik in de wind boven mij
in de oneindigheid hield
en ik las met een schok, die geen twijfel liet
het verhaal van mijn eigen ziel:
dit was mijn leven, mijn verzet tegen God,
en groeiend van jongen tot man,
begreep ik dat ik mijn leven lang
veroordeeld was tot dit lot.

Wat we, al lezend, zoeken is misschien niet eens altijd zo duidelijk. Maar terwijl we lezen gebeuren er soms heel onverwachte dingen: de schok van de herkenning bijvoorbeeld. Want ook wijzelf staan in een bepaalde stroom, en spreken een taal die we niet zelf hebben bedacht. Soms kan, al lezend, ineens duidelijk worden waar die stroom uit bestaat. Of we vinden ineens woorden voor ervaringen, waar we zelf nog geen woorden voor hadden. Hoe zoiets precies in zijn werk gaat is vaak niet duidelijk. Zulke processen laten zich dan ook niet organiseren.

Wie leest doet dat dikwijls vanuit het vage vermoeden dat de tekst ons de ogen opent voor de betekenis van "grondervaringen": ervaring van leegte en gemis, ervaringen van diep geluk, ervaringen rond belangrijke beslissingen die in het leven gemaakt moeten worden, ervaringen rond geboorte en dood, ervaringen met de gevolgen van menselijk falen en onmacht, en zo zou er meer te noemen zijn. Vanuit de diepte van deze ervaringen kan zoiets ontspringen als een roepen, een zwijgen, of een verlangend uitzien naar "God": ook al weten we niet precies wat dat betekent.

Het lezen van religieuze teksten impliceert, dat we diep in ons hart de hoop koesteren ooit meer helderheid te ontvangen over ons eigen bestaan: over wie we zijn, waar we staan, waarvoor we er zijn, wat de zin is van ons bestaan, en of het iets uit zou maken als we er niet zouden zijn geweest.

Zo kunnen we ook "geloven in God" en "spreken tot God": misschien wel juist omdat we weten dat God niet bestaat buiten mensen om. Alles wat over God gezegd wordt, gaat immers terug op zulke menselijke ervaringen? En tegelijkertijd hebben die betrekking op een werkelijkheid die buiten onze horizon ligt en die onze tastbare werkelijkheid overstijgt. Dat klinkt tegenstrijdig: en dat is het ook. Maar alles wat tegenstrijdig is, is daarmee nog niet zonder betekenis. Het goddelijk mysterie en wat we daarvan ervaren is te groot voor woorden. Wanneer we dit tot ons laten doordringen kan dat ons voorzichtiger maken en terughoudend in ons oordeel over de geschiedenis en de toekomst van mens en samenleving.