• Je hoeft het wereldbeeld van onze tijd niet af te wijzen om doordrongen te zijn van je eigen begrensdheid: toen de filosoof Kant zich afvroeg "Wat kan ik weten?" vond hij als antwoord, dat onze zintuigen uiteindelijk bepalen wat we kunnen weten. Met andere woorden: er is veel dat we onmogelijk kunnen weten. Dat is de grond van alle verwondering.
• De biddende mens vertoeft ergens in het grensgebied tussen weten en niet weten; door mystici is bidden wel eens vergeleken met het bestijgen van een ladder: een reiken naar zaken die weliswaar niet binnen ons bereik liggen maar waar we toch een vermoeden van hebben.
• Veel gebeden veronderstellen 'de Ander', een tegenover; maar wat is daar op tegen? Taal veronderstelt nu eenmaal altijd een 'zender' en een 'ontvanger'. We kunnen zender en ontvanger zijn, en zo in onszelf praten (een interne dialoog voeren); maar we kunnen ons natuurlijk ook uiten, zonder dat we precies weten aan wie of wat dat gericht is, en omgekeerd; we kunnen ons soms aangesproken voelen, zonder dat precies duidelijk is wie of wat ons aanspreekt. Zou je dat 'van Godswege' kunnen noemen?
• Iemand schreef onlangs: God zou je kunnen zien als een 'onderzoeksproject'; een mens blijft zijn leven lang zoeken naar antwoorden op vragen, waarvan hij eigenlijk wel weet, dat die niet te beantwoorden zijn. En de mens blijft zich verwonderen over zijn eigen wordingsgeschiedenis: en wie of wat is het, die mij vormt en maakt tot wie ik ben? Wie van zulke vragen is doordrongekn kent ook een eeuwig verlangen naar helderheid, naar geborgenheid, naar de zin en naar de bestemming van het leven. Pascal schreef: "Wie heeft mij hier neergezet? En met welk doel?" Zo vraagt de mens van alle tijden zich nu en dan toch af?
• Bidden kan een weg zijn tot dieper inzicht: het gebed is dan dikwijls onlosmakelijk verbonden met het besef onderdeel te zijn van een groter geheel; een besef ook, dat mee bepaalt hoe wij willen leven.

GEBEDSGEWOONTEN

Hoe dit ook zij: bidden is niet meer 'gewoon'. Wat eens vanzelfsprekend was en ook als belangrijk werd ervaren is dat vandaag de dag niet meer. Zijn mensen iets kwijtgeraakt? Gewoonten op dit gebied bestaan er ook amper meer. Dat betreft zeker het persoonlijke gebedsleven: de manier van bidden, die velen van ons misschien als kind nog hebben geleerd, voldoet niet meer. En wie niet meer gewend is om te bidden, begint er ook niet zomaar weer aan. En ook het gemeenschappelijk gebed is uit onze samenleving zo goed als verdwenen. Alleen in zondagse kerkdiensten en andere kerkelijke plechtigheden wordt nog samen gebeden. Dat hoort nu eenmaal zo. Maar wat houdt het in? Weten de mensen van elkaar wat ze aan het doen zijn tijdens zo'n gebed? Zou het toevallig zijn, dat er ook in kerkdiensten steeds meer plaats gemaakt wordt voor het stille gebed? Hoe gezamenlijk is het gezamenlijk bidden?

Je kunt je afvragen of met het verdwijnen van het gezamenlijke gebed er niet wijst op iets veel essentiëlers: het gaan ontbreken van de grondslag van een samenleving; van een fundament; en daarmee het respect voor de grond van alle bestaan.

Het is niet ondenkbaar dat juist in het gebed mogelijkheden liggen om weer te ontdekken wat samen-leven betekent. Het gemeenschappelijk gebed kan misschien ook een inspiratiebron zijn voor het persoonlijke gebed.

GESTALTEN VAN HET GEBED

Vanuit de mens...
Waar ontspringt het gebed? Veel mmensen gaan ervan uit dat een gebed uit het diepst van het hart moet komen. Dat woorden, die je gebruikt, heel persoonlijk moeten zijn. Die opvatting is op zijn minst eenzijdig: de Christelijke traditie kent tal van vormen van bidden, zoals het 'formuliergebed': vaak zijn het eeuwenoude woorden, die ons kunnen helpen om ons bewust te maken van de vragen rond ons bestaan. Vaak bieden oeroude formuleringen ons een kans tot zelfonderzoek. Of kunnen bestaande teksten ineens licht werpen op verborgen zaken, die liggen opgeslagen in de kelders van ons bewustzijn.

Vanuit God...
Het is niet goed mogelijk om over het gebed te spreken, zonder daarbij "de Ander" ter sprake te brengen: ook al weet niemand naar welke werkelijkheid dat woord precies wijst. "God laat van zich horen", heet het in de geloofstaal. Bidden kan, in dit licht, méér zijn dan alleen een beweging vanuit de mens. Bidden is dan: een wachten, een ontvankelijk worden - vanuit het besef dat we door onze vooroordelen hebben en onze blinde vlekken dikwijls niet in staat zijn om die helderheid te verkrijgen die van ons wordt verlangt. Bij dit bidden wordt de mens uitgenodigd de stilte op te zoeken waar woorden hun betekenis verliezen. Het impliceert een open worden, een vorm van overgave: een bereidheid ook om gehoor te geven aan de Stem die uit de stilte kan opklinken. Bij deze wijze van bidden staat God centraal. In dit perspectief wordt ook begrijpelijk wat er wordt bedoeld als wel eens gezegd wordt, dat van de mens ook wordt verlangd dat hij bidt. Dit bidden is een vorm van dienstbaarheid.

Al wat denkbaar is kan ooit gebeuren...
In het voorgaande werden een aantal gedachten geformuleerd over bidden. Deze gedachten pretenderen niet 'waar' te zijn. Ze zijn bedoeld om te overwegen. Wie aandachtig leest en overweegt wat wordt aangeboden kan proberen om toe te laten wat misschien niet vertrouwd is; of kan proberen te herkennen wat vertrouwd klinkt en wat niet; kan proberen om ruimte te maken voor werkelijkheden, waarvoor tot nu toe wellicht geen plaats was. Al was het maar omdat in een al te rationeel bepaalde denkwereld dikwijls geen plaats is voor "een ander weten": een intuïtief weet hebben van hoogte- en dieptedimensies van het bestaan.

Terug naar de indexpagina