* Moeder Gods
Een deësis (= gebed) is één van de composities, die een vaste plaats heeft
gekregen op de ikonostase. Het woord verwijst naar de houding van Maria en
Johannes de Doper: zij wenden zich verwachtingsvol tot de verhoogde Christus,
die heerst over het Al.
DE MOEDER GODS
JOHANNES
CHRISTUS
* Johannes de Voorloper
(beiden naar een voorbeeld uit het begin van de 16de eeuw Moskou) en
* Christus Pantocrator
naar een voorbeeld uit Kreta uit het midden van de 17de eeuw
Zij wordt afgebeed als "orante" (in gebedshouding): met geheven handen.
Ze draagt een blauw onderkleed (kleur van de menselijkheid), met daar
overheen een rijk versierd rood bovenkleed (kleur van goddelijkheid).
De drie sterren vormen een vast attribuut van de Moeder Gods: over de
betekenis ervan zijn verschillende verklaringen in omloop (Stella Maris,
als vertaling van Mir-jam; de gewoonte om in de oudheid sterren te
identificeren met goden: Venus, Jupiter, Mercurius; het goud verwijst
naar de goddelijke natuur).
Johannes wordt afgebeeld als "voorloper" zoals blijkt uit de tekst, die hij
in zijn hand houdt: "Deze is het van wie ik zei: na mij komt die voor mij
geweest is want hij was eer dan ik" (Joh. 1:30). Het gebaar dat hij maakt
is een zegenend gebaar.
We zien Christus zittend op de hemeltroon. Zijn rechterhand is opgeheven
in een zegenend gebaar. In de linkerhand houdt hij een opengeslagen bijbel.
De tekst is in dit geval: "Ik ben de de weg, de waarheid en het leven".
Hij heeft een baard, en draagt het haar met een scheiding in het midden.
Het gelaat is ernstig en de blik is streng. De troon waarop hij zit lijkt
te zijn gemaakt van marmer. Opvallend is dat gebruik is gemaakt van
centraal perspectief: dit is ongebruikelijk. Op ikonen zien we doorgaans
omgekeerd perspectief, waarmee wordt aangegeven dat we een blik slaan
in de andere wereld. In dit geval wordt die suggestie gewekt door de
gewichtsloosheid van de troon: hij lijkt te zweven. De verfijnde versieringen
verraden invloeden van de Italiaanse schilderkunst: Kreta viel destijds
onder de invloedssfeer van Venetië. Het lijkt dat Christus niet echt heeft
plaatsgenomen op de troon: ook hij lijkt gewichtsloos. Het "surrealistische"
karakter van de ikoon wordt nog versterkt door de gebruikte kleuren.
Naar de volgende pagina
Terug naar het begin van de ikonengalerij
Reactie? Zend een E-mail
© A.E.J. Kaal, 2014.