De ikoon laat de verheerlijkte Christus zien: de koning van het Al, die troont in de hemel. De troon is weliswaar niet te zien, maar - dat het hier gaat om Christus, die als richter-koning is teruggekomen voor het laatste oordeel - dat blijkt uit de tekst die te lezen is in de opengeslagen bijbel: "Komt, gezegenden van mijn Vader: beërft het koninkrijk dat u bereid is". (Mattheus 26:34).

Ook naast zijn hoofd van de Christus staan griekse letters. We lezen daar: Jezus Christus, de Verlosser. Bij het woord 'verlosser' denken we misschien in eerste instantie aan de kruisdood van Jezus: toch vinden we de gedachte, dat Jezus de mensheid heeft verlost door zijn dood aan het kruis eigenlijk alleen bij de apostel Paulus. In de talrijke redevoeringen in het boek Handelingen (geschreven door de evangelist Lucas) komt deze verlossingtheologie niet voor. En al evenmin bij de andere evangelisten. Bij hen ligt de nadruk op het leven van Jezus, en de heilsbetekenis daarvan: op de tekenen en de wonderen die Jezus heeft verricht, en die laten zien dat hij macht heeft over het kwaad; op zijn bewogenheid, wanneer hij ziet hoe de "schare" zonder herder is; op zijn liefdevolle zorg voor zieken en maatschappelijke randfiguren; en op het gezag waarmee hij mensen hun zonden vergeeft.

De tekst op de ikoon verbindt deze gedachten met elkaar. Het zijn woorden die ontleend zijn aan de zgn. "eschatologische rede" (rede over de laatste dingen). Verondersteld is dat Jezus bij zijn wederkomst deze redevoering uitspreekt:
"Komt gezegenden van mijn Vader en beërft het koninkrijk van mijn Vader, dat u is bereid vanaf de grondlegging van de wereld". Om het diakonale aspect van deze tekst te kunnen herkennen moeten we de tekst nog even verder lezen. De motivatie, die volgt op deze uitspraak, bestaat uit zes regels, die worden ingeleid met het woordje 'want':

want
ik ben hongerig geweest en gij hebt mij te eten gegeven
ik ben dorstig geweest en gij hebt mij te drinken gegeven
ik was vreemdeling en gij hebt mij geherbergd
naakt en gij hebt mij gekleed
ik ben ziek geweest en gij hebt mij bezocht
ik was in de gevangenis en gij zijt tot mij gekomen.

Hieruit blijkt dat het dus in feite niet zozeer gaat om een eindgericht als wel de gevolgen van ons practische handelen. Eeuwenlang is door uitleggers van deze tekst benadrukt dat we mogen leven uit de verwachting dat er ooit, aan het einde van de tijden, een hemels heilsrijk zal zijn. Maar daar is het Mattheus niet om te doen: in aansluiting bij de Joodse traditie (die nauwelijks spreekt over een bestaan na de dood) legt hij de nadruk op het heil in deze wereld. In West Europa zijn we pas sedert de Verlichting gaan begrijpen, dat we verantwoordelijk zijn voor de wereld die we nalaten aan ons nageslacht; en dat we dus, in het beste geval, mogen hopen op een betere wereld voor onze kinderen en kleinkinderen.

De tekst op de ikoon verwijst niet naar een verre toekomst en een andere wereld: de tekst verwijst naar de zegen, die mensen voor elkaar kunnen zijn, wanneer ze zich bewust zijn van hun levensopdracht en wanneer ze zich - in overeenstemming daarmee - gedragen als erfgenamen van het ultieme heil waartoe de mens 'Vanaf den beginne' (Genesis 1:1) is bestemd.

Naar de volgende pagina

© A.E.J. Kaal, 2014.